Metro Manila asin mga harani na probinsya nalubog sa baha.
July 18, 2018
BAHA
Pag-apaw kan tubig sa hababang parte kan daga. Ini nangyayari kun an dakol na tubig-uran natitipon nin mas masigkat kesa sa pagsungaw o paghupa kaini.
Mas dakol pang impormasyonMGA RASON NIN PAGBAHA
1. Makusog na uran na nagaawat nin dakol na aldaw.
2. An pagdagdag kan daga sa irarom kan salog na nagpapaluya sa kapasidad kaini.
3. Pagtaas kan tubig kan dagat.
4. Pag-apaw kan tubig sa mga kanal asin pilapil.
5. Dae sapat an kapasidad kan salog sa kadakol kan tubig na nagdadaloy digdi.
6. Baradong kanal asin agihan kan tubig.
NAHA DELIKADO AN BAHA
Delikado an baha depende sa kusog kan agos, nan kun gaano ini kahitaas. Pwede ini magresulta sa pagguho, pagkaruba kan kabalayan, pagkawara kan kuryente, nan pwede magkalugad an mga tawo.
Mas dakol pang impormasyonMGA RASON NIN PAGBAHA
RIVER FLOODING (PAGBAHA SA SALOG)
Nangyayari kun an kadakolan kan uran nag-aapaw. Ini puwedeng mag-awat nin pirang oras o pirang aldaw depende sa dakol asin kakusogan kan uran asin dai na kaya darhon o naglalagpas na sa kapasidad kan salog.
COASTAL FLOODING (PAGBAHA SA BAYBAYON)
Nangyayari huli kan storm surge, pagtaas kan lebel kan tubig-dagat asin tsunami (gibo kan linog sa irarom kan dagat.)
URBAN FLOODING (PAGBAHA SA CIUDAD)
Nangyayari sa lugar kun saen an kadakolan kan mga lugar napapalibotan nin harataas na building asin aspalto. Kun makusog an uran, an baha dai na nakasarumsom aspalto o semento. Ini huli sa limitadong kapasidad kan mga kanal na nagkukua kan uran.
FLASH FLOODING (BIGLANG PAGBAHA)
Ini resulta kan makusog na pag-uran sa mga lugar na may sadit na kanal. Ini puwedeng magkawsa nin perwisyo. Pirmi ini nangyayari sa mga kabukidan asin lugar na may matarik na dalisdis na may mga sapa. Ini masigkat na nagtataas asin haros warang abiso bago ini mangyari.
SHEET FLOODING (LAPAD NA PAGBAHA)
Ini huli pagagos kan tubig sa halabaon na lugar na pirmi nangyayari sa mga patag na lugar. Ini puwede man magkausa kan pag-apaw kan salog nan nagbabaha sa mga katangin na lugar.
Photo taken from https://www.facebook.com/share/p/1FkiowT8va/
Photo taken from https://rw.wikipedia.org/wiki/Nili_y%E2%80%99Ubururu
Photo taken from https://pulitzercenter.org/stories/sinking-land-and-rising-seas-threaten-manila-bays-coastal-communities
Photo taken from https://documents1.worldbank.org/curated/en/120541493102189066/pdf/114521-WP-PUBLIC-ADD-SERIES-pdna-guidelines-vol-b-diaster-risk-reduction.pdf
Photo taken from https://www.abs-cbn.com/spotlight/08/31/23/why-is-espaa-in-manila-always-flooded
Photo taken from https://www.facebook.com/share/1ALtkzVyZy/
Photo taken from https://www.nbcnews.com/slideshow/amp/australias-flood-disaster-continues-41015973
Photo taken from https://www.lapresse.ca/international/2024-08-25/le-monde-en-images.php
Photo taken from https://nara.getarchive.net/topics/tech+sgt+emerson+marcus
Photo taken from https://www.inyourarea.co.uk/areas-we-cover/Scotland/Moray/Spey%20Bay
MGA BARETA
Araneta Avenue
Nabua, Camarines Sur
An pag-apaw kan baha sa banwaan kan Nabua, Camarines Sur dahil sa bagyong Kristine.
October 23, 2024
Abuyog, Sorsogon
Baha sa iba't ibang parte kan Sorsogon dahil sa makusog na uran.
January 8, 2025
Brgy. Taromata, Bulan
Abot-bewang na baha an nagperwisyo sa Brgy. Taromata sa Bulan, Sorsogon dahil sa padagos na uran na dara kan shearline.
February 10, 2025
Irosin, Sorsogon
Paraoma, gadan matapos anudon kan baha sa Irosin, Sorsogon.
January 10, 2025
MGA sakit na gibo kan tubig baha
.png)
DIARRHEA
Pagtatae na madalas basa, maati, o puno nin tubig.
DENGUE
Helang na dahil sa kagat kan lamok. Halangkaw na trangkaso na delikado sa mga aki, sanggol, asin mga gurang.
DYSENTERY
Impeksyon na dahil sa Shigella bacillus o bakterya.
LEPTOSPIROSIS
Hali ini sa ihi kan hayop na madalas hali sa daga, ayam, asin mga hayop sa uma.
CHOLERA
Malala na kaso nin diarrhea. Pwede ining ikagadan kan tawo dahil sa kawaran nin tubig sa hawak.
TYPHUS
Helang na resulta nin impeksyon hali sa saro o mas dakol na bakterya. An purgas o kuto an nagdadara kaini pinaagi kan pagkagat sa panit, na pwede makaimpeksyon sa dugo.
MALARIA
Ini ay helang na dulot nin parasito na hali sa kagat nin lamok.
HEPATITIS A
Pamamaga kan atay. An matinding pag-inom nin arak, mga lason, ilang gamot, asin mga medikal na kondisyon pwede magdara nin Hepatitis. Nakakahawa ini.
ALIPUNGA
Sugat na may nana, pagkatol sa pagitan kan mga tudlo sa paa, pagkupas o nagkakrak na balat, mga rashes asin paltos, namumulang namamagang balat.
PINK EYES
Pamumula nin sarô o duwang mata, pagkatol nin saro o duwang mata, pagluha, sensitibo sa liwanag, sobrang nagluluwas na muta, namamagang talukap nin sarô o duwang mata.
PAGPREPARAR PARA SA BAHA
01 Magin alerto sa posibleng pagbaha asin magdangog sa weather updates.
Pirming magbati sa mga advisories kan PAGASA tanganing maaraman kun peligroso an lugar nindo. Importante an padagos na pagmonitor sa balita tanganing dai maabutan nin maraot na panahon na dai kamo preparado.
02 Magbakwit pa-evacuation center o sa mas halangkaw na lugar.
Kinaipuhan nindo maaraman kun sain an mga evacuation center sa lugar nindo. Siguraduhon na igwa nin malinaw na plano kun pano kamo makakabakwit sa oras na magtaas an tubig.
03 Magpreparar nin inumon na tubig asin pagkaon.
Bago pa mag abot an bagyo, siguraduhon na may sapat na suplay nin malinig na tubig asin pagkaon na maabot sa duwang aldaw o mas halangkaw.
04 Ibakwit an mga hayop sa mas halangkaw na lugar.
Kun igwa nin mga ataman na hayop, siguraduhon na may plano kamo kun sain sinda ililipat tanganing dai sinda mapahamak sa oras nin pagbaha.
05 Ibalyo an mga gamit sa ikaduwang palapag kan harong o sa mas halangkaw na pwedeng pagbutangan.
An mga importanteng gamit, arog kan dokumento asin appliances , dapat ibutang sa lugar na siguradong dai maabotan nin tubig.
06 Bag-o magbakwit, isara an main switches kan kuryente, tubig, asin tangke kan LPG.
Para maiwasan an disgrasya, siguraduhon na isara an mga appliances asin mga linya kan tubig bago maghale sa harong.
07 Kun may abiso na hale sa mga otoridad, dali-dalian an pagbakwit sa mas halangkaw asin ligtas na lugar.
Pag igwa nin advisory hale sa mga otoridad, dai na maglangan-langan. Dai maglusong sa baha ta peligroso an agos asin pwede magdara nin sakit an tubig.
MGA DAPAT GIBUHON PAG MAY BAHA
01 Bantayan an pagtaas kan tubig asin likayan an mga kable kan kuryente.
Dae maglangoy o magtindog sa tubig-baha na may mga nagkaputol na kable kan kuryente. An tubig pwedeng igwa nin kuryente na delikado sa buhay.
02 Dae maglangoy, magkanam o magkarigos sa tubig-baha.
An tubig-baha pwedeng igwa nin mikrobyo na pwede magdara nin helang. Kun may lugad, likayan an pagkalubog sa baha tanganing maiwasan an impeksyon.
03 Dae mag-sakay sa baroto sa salog kun halangkaw an tubig asin makusog an agos.
An makusog na agos kan tubig pwedeng magtaob sa baroto o magpahakot kaini sa mas peligroso na lugar. Maghiling nin mas ligtas na paagi kung kaipuhan mag-evacuate.
04 Siguraduhon na malinig an inumon na tubig asin pagkaon.
Kun kaipuhan, pakaladkadan an tubig bago inumon o gamiton an mgawater purification tablets . Iwasan an pagkaon na natunawan sa baha ta ini posibleng kontaminado.
MGA DAPAT GIBUHON PAKATAPOS KAN BAHA
01 Dai magkaon o mag-inom nin tubig na kontaminado kan baha.
Iwasan an pagkaon asin tubig na nalubog sa baha ta pwedeng igwa ini nin bacteria o kemikal na delikado sa lawas. An mga pagkaon sa lata dapat linigan bago gamiton.
02 Magpabakuna sa hospital o clinic tanganing aiwasan an mga helang na dara kan baha.
An leptospirosis asin iba pang waterborne diseases pwedeng makuha sa baha. Pirming magpakonsulta kung may sintomas nin helang pagkatapos kan kalamidad.
03 Maging maingat sa paglilinig sa laog kan harong.
Gumamit nin guwantes asin bota sa paglilinig kan balay. Iwasan an pagkapotsa mga bagay na igwang laboy ta ini posibleng may bakterya o kemikal.