Storm Surge na dara nin Bagyong Pepito
November 16, 2024
STORM SURGE
Ini an di pangkaraniwang paglangkaw nin tubig sa baybayon hale sa makusog na hangin na dara nin makusog na bagyo. Ini an nagiging rason nin malawakang pagbaha sa mga komunidad harani sa baybaying dagat, kasabay kan pag-abot nin bagyo sa kadagaan.
Mas dakol pang impormasyonNAHA NAGKAKAIGWA NIN STORM SURGE?
An storm surge o daluyong nin bagyo nagdudulot nin pagbaha na puwedeng umabot nin kilometro, depende sa porma asin dalisdis nin baybaying dagat. Kasabay kan makusog na pag-balod asin hangin, ini may kakayahan na burahon o tangayon an gabos na maagihan kaini.
Mas dakol pang impormasyonNagkakaigwa nin storm surge sa lugar kung sain magla-landfall an bagyo. Mas makusog an bagyo asin mas hababaw an baybaying dagat, mas hararom an posibilidad nin marayong paglangkaw nin tubig, na nagdudulot nin dakulang danyos sa mga hababang lugar harani sa baybayon. Dakula na pinsala ning pagbaha sa mga komunidad na nasa hababang lugar asin harani sa dagat ang saro pa sa dulot kan storm surge.
Mas dakol pang impormasyonNAHA NAGKAKAIGWA NIN STORM SURGE?
MAKUSOG NA HANGIN O PRESSURE EFFECT
An makusog na hangin hale sa bagyo asin an pagbaba nin presyon sa mata kan bagyo kadakulan nagdadara nin makusog na storm surge.
MAKUSOG NA URAN
An makusog na uran kaiba kan kusog nin hangin hale sa bagyo nakakadagdag sa kadakulan asin kataasan nin storm surge sa baybaying dagat.
TIDAL EFFECT
Mas hataas an storm surge kung ini masabayan nin high tide (taob).
PORMA NIN BAYBAYON ASIN DALISDIS NIN KADAGATAN
Mas hararom an posibilidad nin halangkaw na storm surge sa mga lugar na may hababaw na dalisdis nin baybaying dagat.
Photo taken from https://www.latimes.com/world-nation/story/2024-07-25/typhoon-gaemi-hits-chinas-coast-after-leaving-25-dead-in-taiwan-and-the-philippines
Photo taken from https://www.bworldonline.com/economy/2023/11/30/560849/disaster-spending-fell-52-4-in-2022-psa/
Photo taken from https://www.sciencefocus.com/planet-earth/would-it-be-possible-to-surf-a-tidal-wave
Photo taken from https://www.flickr.com/photos/eazy360/52586819775
MGA BARETA
San Jose, Camarines Sur
Luzon, Visayas
Storm Surge sa bente unong barangay sa Luzon asin Visayas
July 15, 2014
Barangay Poblacion, Talisay City
Sarong low pressure area an naging kawsa ning storm surge asin rason ning pagkaraot san dakol na balay
November 08, 2018
Legazpi City, Albay
Storm Surge na dara ni Typhoon Haiyan
November 8, 2013
Tacloban City, Leyte
Sarong barko an nadara sa kabalayan dahil sa storm surge na dara kan Super Typhoon Yolanda
November 11, 2013
PAGPREPARAR PARA SA STORM SURGE
01 Aramon kung may peligro nin storm surge sa saindong lugar.
Pirming maginanyog sa mga advisories kan PAGASA tanganing aramon kung peligroso an saindong lugar.
02 Magbati sa bareta tungkol sa panahon asin magin alerto sa mga babala.
Sa panahon nin bagyo, importante an pagtutok sa bareta tanganing aramon kung may nagdadangadang na maraot na klima.
03 Aramon an lugar nin paglikasan asin an pinakamadali asin pinakasiguradong dalan paduman.
Importante na aram mo kung saen an evacuation center sa saindong lugar bago pa mag-abot an bagyo o peligro.
04 Seguraduhon na ligtas an saindong harong. Igilid sa mas hataas na lugar an mga importanteng gamit.
Bago pa mag-abot an bagyo o baha, importante na ihanda an harong tanganing malikayan an danyos sa mga gamit.
05 Ipreparar an survival kit bag na may mga pangangaipo kan pamilya.
Siguruhon na madali lang madara an survival kit bag asin nakaipit sa lugar na madaling makuha kung kinahanglan magsibilyo.
06 Bago magbakwit, isarado an main switch nin kuryente, tubig, asin tangke nin LPG.
Importante na isarado an mga peligroso na linya tanganing malikayan an sunog, electrocution, asin iba pang aksidente.
07 Kung may abiso hale sa otoridad, magmadali sa pagbakwit paduman sa hataas asin seguradong lugar.
Pag may alerto o abiso na hale sa PAGASA, LGU, o barangay officials, dai na maglangan-langan sa pagbakwit.
MGA DAPAT GIBUHON PAG MAY STORM SURGE
01Dae maghali sa laog nin harong o evacuation center asin padagos na magbati sa ulat nin panahon.
Delikado magluwas ta makusog na hangin, rumaragasa na tubig, o natutumba na kahoy asin poste. Sa evacuation center o sa harong, mas protektado kita laban sa mga peligro.
02 Dae magluwas sa baybaying dagat asin dae nang maglawod.
Pwedeng magdakula an balod asin magkaigwa nin delikadong rip current na pwedeng magpahiling sa mga naglalangoy o naglalawod.
03 Dae pagkaputan an mga gamit na dekuryente kung ika basa o nakatindog sa tubig.
An tubig pwede maging konduktor nin kuryente, kaya kung basa an kamot o nakatindog sa tubig, pwede kang makuryente na nagdudulot nin seryosong disgrasya o kapeligruhan.
MGA DAPAT GIBUHON PAKATAPOS KAN STORM SURGE
01 Aramon kung may nawawara na paryente o kakilala asin isabi ini sa mga otoridad.
Sa oras nin trahedya, posible na may mga tawo na mahiwalay sa saindang pamilya o magkaigwa nin mga nawawarang kaiba. Kung may nadadangog o nadadangatan kang nawawara, importante na ipahiling ini sa mga otoridad para matabangan sa paghanap.
02 Darahon sa hospital an mga nalugadan o may helang.
An pagdalagan sa hospital o pag-apod nin mga otoridad magigibong mas madali an pagtabang kan mga doktor asin nars.
03 Mag-ingat sa pagbabalik sa harong lalo na kung may natumbang poste o nagkagibang istruktura.
Siguruhon na ligtas an saindong balay bago maglaog.
04 Maglinig nin maayos asin mag-disinfect nin tubig na ginamit para sa pang-araw-araw na gamit.
Iwasan an pag-inom nin tubig hale sa gripo kun bako sigurado na ini ay ligtas inumon.