Linog sa Japan: Mga testigo nagsaysay kan tsunami matapos an linog.
March 11, 2011
TSUNAMI
An tsunami sarong dakulang balod sa kadagatan na naglalangkaw asin nagdadara nin peligro sa mga baybaying lugar. Nabubuo ini hale sa makusog na linog sa irarom kan dagat asin pagguho nin daga sa kadagatan.
Mas dakol pang impormasyonAn tsunami puwedeng umabot nin maray na kataasan asin umabot pa sa pira lang na minuto pagkatapos nin makusog na linog. An peligro puwedeng magpadagos nin awat na oras asin pwede mangyari maski ano na oras, aldaw o banggi.
Mas dakol pang impormasyonARAMON AN PAGKAKAIBA
TSUNAMI WATCH - Posibleng magkaigwa nin tsunami harani sa saindong lugar, pero dai pa sigurado. Magin alerto asin magbati sa mga abiso.
TSUNAMI WARNING - An tsunami dai pa aktwal na nakita, pero may dakulang posibilidad na magkaigwa asin pwede umabot sa pira lang na oras. Magpreparar asin magin alerto sa posibleng paglikas.
PAN-O NABUBUO AN TSUNAMI?
Overriding Plate
An sarong tectonic plate sa panluwas na sapin kan daga iyo an nagsasakop sa kataning na plate. An hangganan sa pagitan kan mga plate tinatawag na subduction zone. Kun bigla maghiro an mga plate sa subduction zone, naiipit ini asin nagdudulot nin linog.
Slow Distortion
Kun naipit an plate sa subduction zone, puwedeng magkaigwa nin pag-umbok sa likod kaini. An proseso na ini nagpapadagos nin huli nin dekada o siglo hanggang magkaigwa nin makusog na puwersa.
Pagkalat kan Tsunami Waves
An papadako na tsunami magpapadagos sa kaharayoan. An sarong parte magdadara nin tubig sa kadagaan, samantalang an kabaligtaran na direksyon maglalakbay pasiring sa Dagat Pasipiko asin sa iba pang hararayo na baybayon.
Photo taken from http://www.tmba.tv/broadcastanimation/weathergraphics/what-casues-a-tsunami/
Photo taken from http://www.tmba.tv/broadcastanimation/weathergraphics/what-casues-a-tsunami/
Photo taken from https://watchers.news/2011/07/02/massive-japan-tsunami-topped-40-meters/
MGA BARETA
Iwanuma Northern Japan
Tohoku, Northern Japan
Linog asin Tsunami kan 2011 sa Tohoku
April 20, 2021
Ōfunato, Iwate prefecture, Japan
Linog asin tsunami sa Japan kan 2011.
March 04, 2025
Otsuchi in Iwate prefecture
Tsunami sa Japan kan 2011, dati asin ngonyan - sa mga litrato.
March 10, 2021
Bilang nin nagadan sa Indonesia naglangkaw habang padagos an hagad kan mga awtoridad sa mga nawawara asin rason kan di-inaasahang tsunami.
December 24, 2018
PAGPREPARAR PARA SA TSUNAMI
01 Pag-urulayan an pagpreparar para sa tsunami kaiba an gabos na pamilya.
Magmonitor nin advisories tanganing masabutan kun kaipuhan na mag-evacuate.
02 Aramon an peligro kan tsunami sa saindong lugar.
Ilaog sa emergency kit an pagkaon, tubig, flashlight, radyong de baterya, extra na baterya, medisina, asin importanteng dokumento.
03 Pagplano kan dalan para sa paglikas hale sa harong, trabaho, eskwelahan, o iba pang lugar pasiring sa mas ligtas na lugar.
Siguraduhon na may klarong evacuation route asin alternatibong dalan kun kaipuhan mag-evacuate.
04 Kung pwede, magpili nin lugar na may taas na 100 metro hale sa dagat o 2 milya an harayo sa baybay.
Piliin an halangkaw na lugar tanganing makaiwas sa baha asin kusog na daloy nin tubig.
05 Sikapon na makapadagos sa halangkaw na lugar sa laog san kinse minutos.
Iwasan an mga tulay, estero, asin iba pang lugar na may posibilidad na matama-an nin kusog na tubig.
06 Magpraktis nin saindong paagi san pagbakwit. Sikapon na marumduman an mga dalan, maski sa gab-i.
Magkaigwa nin regular na tsunami drill para an gabos aram kun ano an gigibuhon sa oras nin emerhensya.
07 Protektaran an saindong mga hayop asin harong.
Siguruhon na may plano para sa mga hayop asin hilingon kun safe an harong bago bumalik pagkatapos kan tsunami.
08 Siguruhon na ligtas an harong, pastulan, asin kulungan tanganing maprotektaran ini.
Iwasan an pagbalik sa harong kun bako pa ini klaro na ligtas hale sa mga otoridad.
09 Iwasan an paglaog sa mga harong o bilding na nasa laog nin 100 talampakan hale sa baybayon.
Magpundo sa halangkaw na lugar asin maghulat nin pormal na advisory bago bumalik sa lugar.
10 Kung ika nakaistar sa baybayon, itukod an harong sa halangkaw na lugar tanganing makaiwas sa dakol na danyos.
Siguruhon na may structural reinforcements an harong tanganing mas makatindog kontra sa tsunami.
MGA DAPAT GIBUHON PAG MAY TSUNAMI
01 Umuklo, proteksyunan an itaas san payo, asin maghulat san paghunong san linog.
Kun nasa laog nin harong o bilding, maghanap nin matibay na lugar tanganing maprotektahan an sadiri.
02 Pagkatapos san paglinog, magluwas tulos sa harong asin sundon an napagplanuhan na evacuation route.
An tsunami puwedeng dumating sa pirang minuto, kaya dae magpaabot nin abiso bago maglikas.
03 Magbati ki radyo o magmonitor san opisyal na impormasyon.
Pirming magbantay sa advisory hale sa awtoridad tanganing masunod an tamang gabay sa paglikas.
04 Magdiretso sa mas halangkaw na lugar kun ika nasa coastal area.
Dapat maglikas sa lugar na at least 100 metro an taas hale sa dagat o 2 milya an harayo sa baybayon.
05 Kun makabati nin alarma tungkol sa tsunami, dapat magluwas tulos.
Iwasan an pagpadangat sa baybayon tanganing dae maabutan nin dagit kan tsunami.
06 Daraon an gamit na pang-emerhensiya.
Siguraduhon na may dala kang pagkaon, tubig, radyong de baterya, flashlight, asin importanteng dokumento.
07 Kung ika mag-eebakwit, isabay an saindong mga hayop.
Protektaran an saindong mga hayop asin siguraduhon na may sapat sindang pagkaon asin tubig.
08 Iwasan an pagbalik sa hazard zone hangga't dae pa nagsasabing ligtas an mga awtoridad.
Maghintay nin opisyal na abiso bago bumalik sa harong tanganing maiwasan an peligro.
09 Iwasan an mga linya san kuryente asin humarayo sa mga natumbang poste.
Mag-ingat sa mga kable na puwedeng may kuryente pa pagkatapos san tsunami.
10 Dae maghali sa ligtas na lugar asin maghulat san abiso san mga opisyal kun puwede na magbalik sa mga harong.
Siguraduhon na an pamilya asin mga kaharong mo ay ligtas bago bumalik.
MGA DAPAT GIBUHON PAGKATAPOS KAN TSUNAMI
01 Iwasan an mga lugar na napinsala san tsunami tanganing dae makaulang sa mga rescuer.
Mag-ingat sa mga nasirang estruktura, linya nin kuryente, asin mga natumbang kahoy o poste.
02 Tabangan an mga nangangaipo, lalo na an mga aki, gurang, bados, asin may kapansanan.
Unahon sinda pagtabangan ta sinda an mas nangangaipo.
03 Aramon an kamutangan san kada pamilya asin kung paano ninda inaako an nangyari.
Makipagkomunikar sa mga himata asin suod na kaibigan tanganing maibanan an stress asin kahadlok.
04 Iwasan an pagmamaneho sa mga binabahang lugar tanganing dae maantala an trapiko asin operasyon san pagresponde.
Kung kailangan magbiyahe, siguraduhon na ligtas an daraanan asin sundon an gabay kan mga awtoridad.
05 Sunudon an mga abiso asin usisahon an balay hanggang magbalik sa laog. Kun an balay naeksamin na, puwede na maglimpya.
Linisan an balay gamit an tamang kagamitan, asin iwasan an paglanghap nin posibleng kontaminadong hangin.
06 Maging alerto sa mga posibleng mahulog na bagay. Usisahon man an linya san gas, tubig, asin kuryente bag-o gamiton.
Kung may naaamoy na tagas nin gas, lumuwas tulos asin ipahibalo sa mga otoridad.